آنچه در این مطلب می خوانید:
در سال‌های اخیر، توسعه سیستم‌های حمل و نقل عمومی در کلان‌شهرها به‌عنوان یکی از راهکارهای مؤثر در کاهش ترافیک و آلودگی هوا مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا، ورود تراموا به تهران به‌عنوان یکی از پروژه‌های مهم شهری، گامی مؤثر در بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی پایتخت محسوب می‌شود.
تاریخچه تراموا در ایران
تراموا یا واگن برقی، یکی از قدیمی‌ترین وسایل حمل و نقل عمومی در جهان است که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در بسیاری از شهرهای بزرگ مورد استفاده قرار گرفت. در ایران نیز، نخستین سیستم تراموا در سال ۱۲۸۰ شمسی در تهران راه‌اندازی شد.
تراموا در ایران که توسط یک شرکت بلژیکی احداث شده بود، از میدان توپخانه (امام خمینی فعلی) تا دروازه شمیران (محدوده میدان امام حسین کنونی) امتداد داشت. تراموای تهران در آن زمان با استقبال گسترده مردم مواجه شد و نقش مهمی در جابجایی مسافران ایفا می‌کرد. با این حال، به‌دلیل توسعه سایر وسایل نقلیه و تغییرات شهری، این سیستم در دهه ۱۳۲۰ شمسی متوقف شد.
مقاله پیشنهادی: مهم‌ترین چالش‌های خرید بلیط قطار مسافری
احیای تراموا در تهران
با گذشت چندین دهه از توقف فعالیت تراموا در تهران، نیاز به توسعه سیستم‌های حمل و نقل پاک و کارآمد دوباره احساس شد. در این راستا، شهرداری تهران در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی‌هایی برای احیای تراموا در پایتخت انجام داده است. این برنامه‌ها با هدف کاهش ترافیک، آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی شهروندان تدوین شده‌اند.
ورود نخستین تراموا به تهران
در بهمن‌ماه ۱۴۰۳، نخستین تراموا وارد تهران شد و مراحل تست و آزمایش‌های اولیه را با موفقیت پشت سر گذاشت. علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در این خصوص اظهار داشت: تراموا در تهران جواب داد و نه تنها برای سطح شهر تهران؛ بلکه برای کل کشور هم یک الگوی جدید است.
این تراموا به طول ۳۱ متر است که شعاع گردش ۱۵ متری دارد و کاملا برقی است و با هر بار شارژ ۸۰ کیلومتر تردد می‌کند و ظرفیت جابجایی حدود ۴۰۰ مسافر در یک نوبت حرکت را دارد. ترامواهای وارداتی چینی از منبع انرژی باتری تغذیه می‌کنند و آلایندگی گازی ندارند.
مسیرهای پیشنهادی تراموا در تهران
بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، چندین مسیر برای راه‌اندازی تراموا در تهران پیشنهاد شده است. این مسیرها با در نظر گرفتن نیازهای ترافیکی، تراکم جمعیت و اتصال مراکز مهم شهری انتخاب شده‌اند. از جمله مسیرهای تراموا تهران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مسیر غرب به شرق: این مسیر از منطقه ۲۲ تهران آغاز شده و با عبور از مناطق مرکزی، به شرق پایتخت می‌رسد.
- مسیر شمال به جنوب: این خط از مناطق شمالی تهران شروع شده و با گذر از مراکز تجاری و اداری، به مناطق جنوبی متصل می‌شود.
- مسیر حلقوی مرکزی: این مسیر به‌صورت دایره‌ای، مناطق مرکزی و پرتردد تهران را پوشش می‌دهد و امکان جابجایی سریع بین مراکز مهم شهری را فراهم می‌کند.
مقاله پیشنهادی: پیش‌بینی قیمت بنزین در سال ۱۴۰۴
نقشه تراموای تهران
نقشه اولیه تراموای تهران شامل خطوط مذکور و ایستگاه‌های مرتبط با آن‌ها است. این نقشه با در نظر گرفتن اتصال به سایر سیستم‌های حمل و نقل عمومی مانند مترو و اتوبوس طراحی شده است تا مسافران بتوانند به‌راحتی بین این سیستم‌ها جابجا شوند.
همچنین، ایستگاه‌های تراموا در نزدیکی مراکز تجاری، اداری، آموزشی و تفریحی قرار دارند تا دسترسی شهروندان به این مراکز تسهیل شود.
تفاوت‌های تراموا و مترو
تراموا و مترو هر دو از سیستم‌های حمل و نقل ریلی شهری هستند که با وجود شباهت‌های ظاهری، تفاوت‌های قابل‌توجهی در ساختار، عملکرد و کاربرد دارند. در ادامه، به بررسی فرق تراموا و مترو می‌پردازیم:
مسیر حرکت و زیرساخت‌ها: مترو عمدتاً در زیر زمین و در تونل‌ها حرکت می‌کند، در حالی که تراموا بر روی سطح زمین و در خیابان‌ها تردد دارد. این ویژگی باعث می‌شود که تراموا نیازی به تهویه اضافی مورد نیاز در تونل‌های مترو نداشته باشد که این امر به صرفه‌جویی در مصرف سوخت منجر می‌شود. همچنین، ایستگاه‌های تراموا به دلیل قرارگیری در سطح زمین، نیازی به پله‌های برقی یا آسانسور ندارند، که دسترسی مسافران را تسهیل می‌کند.
ظرفیت و سرعت: مترو دارای ظرفیت و سرعت بالاتری است و برای جابجایی تعداد زیادی مسافر در مسافت‌های طولانی مناسب‌تر است. در مقابل، تراموا ظرفیت کمتری دارد، اما با افزایش یا کاهش تعداد واگن‌ها می‌توان ظرفیت مسافران را بدون تغییر در تعداد راننده تنظیم کرد.
هزینه ساخت و بهره‌برداری: ساخت و نگهداری خطوط مترو به دلیل نیاز به حفاری و احداث تونل‌ها، هزینه‌برتر است. در مقابل، تراموا به دلیل حرکت در سطح زمین، هزینه ساخت و نگهداری کمتری دارد. شهردار تهران در این خصوص اظهار داشت: *تراموا یک‌ششم مترو هزینه دارد و دوسوم آن مسافر جابه‌جا می‌کند*.
مقاله پیشنهادی: بهترین تور نوروز ۱۴۰۴
دسترسی و راحتی استفاده: ایستگاه‌های مترو در زیر زمین قرار دارند و مسافران برای دسترسی به سکوها نیاز به استفاده از پله‌برقی یا آسانسور دارند. این در حالی است که ایستگاه‌های تراموا در سطح زمین قرار دارند و دسترسی آسان‌تری برای مسافران فراهم می‌کنند. علاوه بر این، مسافران در تراموا می‌توانند از مناظر شهری لذت ببرند، در حالی که مترو در تونل‌های زیرزمینی حرکت می‌کند و دیدی به بیرون ندارد.
تأثیر بر ترافیک شهری: مترو به دلیل حرکت در زیر زمین، تأثیری بر ترافیک سطحی ندارد. اما تراموا که در سطح خیابان‌ها حرکت می‌کند، ممکن است بر جریان ترافیک تأثیر بگذارد و در صورت عدم برنامه‌ریزی مناسب، به ترافیک سطحی بیفزاید. همچنین، نصب دکل‌های برقی بالای ریل تراموا ممکن است به آلودگی بصری منجر شود.
ایمنی و واکنش در مواقع اضطراری: در صورت بروز حوادث، دسترسی نیروهای امدادی به مسافران مترو ممکن است به دلیل قرارگیری در زیر زمین زمان‌بر باشد. در مقابل، تراموا به دلیل حرکت در سطح زمین، در مواقع بروز آتش‌سوزی یا حوادث دیگر، ایمنی بالاتری دارد و دسترسی نیروهای امدادی به مصدومان آسان‌تر است.
مزایا و معایب اقتصادی: مترو نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه و هزینه‌های نگهداری بالاتری دارد، اما در بلندمدت و با جابجایی حجم بالای مسافر، می‌تواند اقتصادی باشد. در مقابل، تراموا با سرمایه‌گذاری اولیه کمتر، برای مسیرهای با تراکم مسافر متوسط مناسب است و می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای خودروهای شخصی مورد استفاده قرار گیرد.
مقاله پیشنهادی: از تهران تا مکران؛ سواحل سیستان و بلوچستان، پایتخت جدید ایران؟!
مزایای استفاده از تراموا در تهران
استفاده از تراموا در تهران می‌تواند مزایای متعددی در حوزه‌های مختلف به همراه داشته باشد:
- کاهش ترافیک شهری: با راه‌اندازی خطوط تراموا و اختصاص مسیرهای ویژه برای آن، بخشی از مسافران خودروهای شخصی و اتوبوس‌ها به استفاده از تراموا ترغیب می‌شوند. این تغییر می‌تواند به کاهش تعداد وسایل نقلیه در خیابان‌ها و در نتیجه کاهش ترافیک منجر شود.
- کاهش آلودگی هوا: ترامواهای برقی با حذف نیاز به سوخت‌های فسیلی، انتشار آلاینده‌های ناشی از اتوبوس‌های دیزلی را کاهش می‌دهند. این ویژگی می‌تواند به بهبود کیفیت هوای تهران کمک کند.
- هزینه‌های اقتصادی: ساخت و نگهداری خطوط تراموا نسبت به مترو هزینه کمتری دارد. به‌عنوان مثال، هزینه ساخت هر کیلومتر مترو حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است، در حالی که تراموا با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر امکان جابه‌جایی تعداد قابل‌توجهی از مسافران را فراهم می‌کند.
- افزایش ظرفیت حمل‌ونقل عمومی: تراموا با قابلیت جذب ۸ تا ۱۵ هزار مسافر در ساعت، می‌تواند به‌عنوان یک مد حمل‌ونقل عمومی پرطرفدار، ظرفیت جابه‌جایی مسافران را افزایش داده و فشار را از روی سیستم‌های دیگر مانند اتوبوس و مترو کاهش دهد.
- بهبود ایمنی و کاهش تصادفات: با اختصاص خطوط ویژه به تراموا و کاهش تداخل آن با سایر وسایل نقلیه، احتمال وقوع تصادفات کاهش می‌یابد. همچنین، حضور تراموا در سطح شهر می‌تواند به نظم‌دهی بیشتر ترافیک کمک کند.
- توسعه پایدار شهری: استفاده از تراموا به‌عنوان یک سیستم حمل‌ونقل پاک و کارآمد، می‌تواند به توسعه پایدار شهری و بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر شود.
- افزایش جذابیت گردشگری: حضور تراموا در بافت شهری می‌تواند به‌عنوان یک جاذبه گردشگری عمل کرده و تجربه متفاوتی از حمل‌ونقل شهری را برای گردشگران فراهم کند.
در مجموع، راه‌اندازی تراموا در تهران می‌تواند با کاهش ترافیک، آلودگی هوا، هزینه‌های اقتصادی و بهبود ایمنی، نقش مؤثری در بهبود سیستم حمل‌ونقل عمومی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان ایفا کند.
