آنچه در این مطلب می خوانید:
زیرگذر
در قلب تهران، در منطقهای پرتردد که روزانه هزاران خودرو از آن عبور میکنند، طرحی مطرح شده است که میتواند شکلی تازه به جریان حرکت شهری بدهد: ساخت زیرگذر دوطبقه جهان کودک در چهارراه چهارراه جهان کودک. این زیرگذر دوطبقه، نه فقط یک پروژه فنی یا مهندسی، بلکه فرصتی برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، تسهیل حرکت شهری و کاهش بار ترافیکی است. در این مقاله از مجله هزاره قصد داریم به بررسی این طرح، چرایی آن، اثراتش بر ترافیک و رفاه شهر، و چالشهایی که پیش رو دارد بپردازیم.
چرا زیرگذر دوطبقه؟
تهران به عنوان پایتخت و کانون متمرکز فعالیتهای اقتصادی، فرهنگی، خدماتی و سیاسی، با چالش ترافیک و تراکم رفتوآمد مواجه است. در بخش شمالی شهر، محدودههای بزرگی مانند بزرگراههای اصلی، میدانها و تقاطعهای بزرگ، همواره بار زیادی را به دوش میکشند. چهارراه جهان کودک نیز از همین دست نقاط پرتردد است. هنگامی که حجم خودروها، جریانهای عبوری و همچنین مسیرهای پرترافیک همزمان در آن منطقه جمع میشوند، نیاز به راهحلهای بنیادی احساس میشود. اجرای زیرگذر دوطبقه در چنین نقطهای، میتواند نقطه تحول باشد.
در اطلاعیههای رسمی آمده است که طرح زیرگذر در چهارراه جهان کودک به علت تداخل بزرگراه شهید حقانی، میدان ونک، خیابان ملاصدرا و انتهای بزرگراه شهید چمران با مسیر خط ۹ مترو مطرح شده است.
هدف این بوده که هم جریان خودروها و هم واگنهای مترو بتوانند با حداقل تداخل مسیر، از این محدوده عبور کنند. به عبارت دیگر، این پروژه ترکیب دو مقوله مهم را هدف گرفته: ترافیک سواره و حملونقل عمومی ریلی.
طرح دوطبقه شدن زیرگذر، این امکان را میدهد که جریان سواره در یک سطح و جریان مترو یا فرودگاه زیرزمینی یا متفاوت در سطح دوم انجام شود، که این امر اثرات متعددی دارد:
- جداسازی جریان حملونقل سواره از زیرساخت مترو یا ریلی، که ایمنی و روانی تردد را افزایش میدهد.
- ظرفیت بیشتر برای عبور و مرور خودروها از محدودهای که تاکنون گلوگاه ترافیکی بوده.
- امکان کاهش زمان انتظار، کاهش توقفها در تقاطعها، و در نتیجه کاهش آلودگی و هدررفت سوخت.
همانطور که شهردار منطقه ۳ تهران بیان کرده است، اگر این طرح اجرا شود، بخش عمدهای از ترافیک پلهای فجر، بزرگراه شهید مدرس، چهارراه جهان کودک، بزرگراه شهید حقانی و میدان ونک تحت تأثیر خواهد بود.
مقاله پیشنهادی: خارج شدن تورم از کنترل- چه کسی مسئول رسیدگی است؟
تأثیرات بر کاهش ترافیک
اجرای زیرگذر دوطبقه جهان کودک میتواند چندین محور تأثیر در کاهش ترافیک داشته باشد:
حذف یا کاهش توقف در تقاطع
یکی از عوامل عمده ترافیک در چهارراهها و میدانها، توقف خودروها بهخاطر عبور عابر، تغییر مسیر یا انتظار برای سبز شدن چراغ است. با وجود زیرگذر، جریان عبوری بدون نیاز به توقف کامل میتواند ادامه یابد. این مسأله باعث کاهش تجمع خودروها در لحظههای اوج میشود.
افزایش ظرفیت عبوری
با دو طبقه شدن مسیر، حجم ترافیک بیشتری میتواند بهصورت همزمان عبور کند. این یعنی اگر پیش از این یک مسیر برای هر جهت وجود داشت، حالا میتواند مسیری با ظرفیت دو یا چند برابر داشته باشد که این به نوبه خود به روانتر شدن جریان ترافیک کمک میکند.
بهبود زمان سفر و افزایش دسترسی
کاهش زمان تردد در محدوده کلیدی شمال شهر، باعث میشود خودروها کمتر بمانند و مسیر خود را سریعتر طی کنند. این امر به معنای کاهش مصرف سوخت، کاهش انتشار آلایندهها، و بهبود کیفیت هوا خواهد بود. همچنین برای کسانی که مسیرهای فرعی یا اصلی را انتخاب میکنند، دسترسی سریعتر به مقصد میتواند عملیتر گردد.
انتقال بخشی از تقاضا به حملونقل عمومی
از آنجا که پروژه زیرگذر با اجرای خطوط مترو (خط ۹) هماهنگ شده است، به مرور ممکن است شاهد انتقال هزینههای جابهجایی از خودروهای شخصی به حملونقل عمومی باشیم. این تغییر رفتار میتواند به کاهش حجم خودرو در مسیرهای اصلی منجر شود.
ارتقای رفاه شهروندان
تأثیر این پروژه فقط فنی و ترافیکی نیست؛ بلکه وجه انسانی و زیستی آن قابل توجه است.
کاهش فشار روانی
ترافیک سنگین و ماندن در خودرو برای شهروندان، علاوه بر اتلاف زمان، فشار روانی ایجاد میکند. کاهش این فشار به معنای افزایش رضایت، کاهش استرس ناشی از تردد روزانه و افزایش رفاه عمومی است.
بهبود کیفیت هوای شهری
کاهش توقف، روانتر شدن ترافیک، و کاهش مصرف سوخت باعث کاهش انتشار گازهای آلاینده و ذرات معلق میشود. این امر مستقیماً به سلامت شهروندان کمک میکند و محیط شهری را قابل زیستتر میسازد.
مقاله پیشنهادی: مهمترین شرایط مسکن اجاره به شرط تملیک
ارتقای ایمنی تردد
وقتی مسیرهای عبوری طراحی شده با استانداردهای بالاتر اجرا شود، تصادفات ناشی از تداخل مسیر، تغییر ناگهانی مسیر یا پیچیدگی تقاطعها کاهش مییابد. پروژه زیرگذر در این معنا میتواند ایمنی را افزایش دهد.
افزایش دسترسی و عدالت شهری
برای ساکنان و کسبوکارهایی که در محدوده شمال تهران هستند، بهبود دسترسی به بزرگراهها، مترو و معابر اصلی، باعث میشود فرصتها – چه برای کار، چه برای استفاده از خدمات شهری – با سهولت بیشتری در دسترس باشند. این به معنای ارتقای عدالت شهری نیز هست.
چالشها و نکات قابل توجه
هر پروژه بزرگ زیرساختی با فرصتها همراه است اما حتماً چالشهایی نیز دارد که باید در نظر گرفته شود:
هماهنگی با زیرساختهای موجود
طرح زیرگذر جهان کودک به اذعان مسئولان برای هماهنگی با خطوط مترو و بزرگراهها طراحی شده است. این هماهنگی فرایندی پیچیده دارد: هماهنگی با دستگاههای مختلف، فنیسازی مسیر، مطالعات ژئوتکنیک، و مدیریت تداخلها. اگر این هماهنگی به خوبی انجام نشود ممکن است پروژه دچار تأخیر یا هزینه بیشتر شود.
تأثیر موقت بر محلهها
در هنگام اجرا، بسته شدن مسیرها یا تغییر مسیر تردد ممکن است باعث فشار بر محلههای اطراف گردد. شهروندان ممکن است با ترافیک محلی بیشتر، ورود و خروج دشوارتر و نارضایتی مواجه شوند. مدیریت مناسب این دوره موقت ضروری است.
هزینه و زمان اجرا
پروژههای زیرساختی عموماً سرمایهبر هستند و زمان بسیاری میطلبند. تأخیر، افزایش هزینهها، یا ضعف در اجرا میتواند اثرات منفی بر اعتبار مدیریت شهری بگذارد. از این رو، کنترل دقیق، تأمین منابع مالی و نظارت مستمر اهمیت دارد.
فشار بر ساختوساز و بهرهبرداری در طولانیمدت
پس از بهرهبرداری نیز نیاز است که نگهداری و بهرهبرداری بهگونهای باشد که ظرفیت پروژه حفظ شود و به مرور دچار فرسایش یا کاهش کارایی نشود. در غیر اینصورت، نتیجه مطلوب از پروژه حاصل نخواهد شد.
مقاله پیشنهادی: مزایا و معایب طرح مسکن کارگری
سخن پایانی
پروژه زیرگذر دوطبقه جهان کودک، نمونهای از سرمایهگذاری شهری است که میتواند همزمان بر ترافیک، حملونقل عمومی، کیفیت زندگی و رفاه شهروندان تأثیر بگذارد. وقتی در نقطه پرتراکم شهری چنین راهکاری پیاده میشود، نه تنها عبور خودروها تسهیل مییابد، بلکه فرصت برای بهرهبرداری بهتر از حملونقل ریلی بیشتر میشود و شهروندان از کیفیت زیست بهتری بهرهمند خواهند شد.
با این حال، اهمیت موفقیت این طرح در جزئیات نهفته است: مطالعات دقیق ترافیکی، هماهنگی دستگاهها، مدیریت اجرا و بهرهبرداری، و نظارت مستمر. اگر همه این عناصر به خوبی رعایت شود، نتیجه میتواند ارزش افزوده بالایی برای شهر تهران باشد: زمان کمتر در خودرو، هوای پاکتر، روانتر شدن حرکت شهری، و رضایت بیشتر مردم.
در نهایت، پروژه زیرگذر دوطبقه جهان کودک نه فقط یک مسیر زیرزمینی یا سطحی، بلکه نمادی است از تلاش برای شهری بهتر، شهری با رفاه بیشتر، شهری که حرکت در آن نه مانع، بلکه فرصت باشد.
