«معرفی “انواع مناقصه” و کاربرد هرکدام»

ارائه قیمت پایین راز برنده شدن در مناقصه‌ها نیست! زیرا اگر با انواع مناقصه ها آشنا باشید، می‌دانید هر نوع مناقصه قواعد خاص خود را دارد و راز برنده شدن در این میدان درک کاربرد هر نوع مناقصه است.

اگر تا به امروز در میدان رقابت مناقصه حضور داشته‌اید، احتمالاً می‌دانید مناقصه عمومی، مناقصه محدود، مناقصه یک مرحله ای و دو مرحله ای و مناقصه پیمانکاری همه مثالی برای انواع مناقصه هستند. اما آیا می‌دانید مهم‌ترین انواع مناقصه کدامند و  تعریف کاربرد هر کدام چیست؟ با ما همراه شوید تا پاسخ این پرسش‌ها را بیابید. همچنین در پایان این مقاله از مجله هزاره ، جدول انواع مناقصه‌ها به شما کمک می‌کند تا آن‌ها را با هم مقایسه کرده و بهترین گزینه را برای فعالیت خود پیدا کنید.

“مناقصه عمومی”

مناقصه عمومی؛ یکی از رایج‌ترین انواع مناقصه است که عموم مردم واجد شرایط می‌توانند در آن شرکت کنند. این نوع مناقصه معمولاً در پروژه‌های دولتی و بزرگ استفاده می‌شود و هدف آن ایجاد رقابت حداکثری برای انتخاب بهترین پیشنهاد از نظر قیمت و کیفیت است. مناقصات عمومی معمولا در یکی از دسته‌های مناقصه مناقصه‌ی داخلی و مناقصه بین المللی قرار می‌گیرند.

“مناقصه محدود”

فراخوان مناقصه محدود بصورت دعوت‌نامه فقط برای پیمانکاران دارای صلاحیت ارسال می‌شود و فقط افراد دعوت‌ شده می‌توانند در مناقصه محدود شرکت کنند. این شرکت‌ها معمولاً بر اساس سابقه کاری، تخصص و توانایی‌های مالی و فنی انتخاب می‌شوند. کاربرد این نوع مناقصه بیشتر در پروژه‌های تخصصی، حساس یا فنی است.

“مناقصه یک مرحله ای”

هنگام برگزاری مناقصه یک مرحله‌ای، پیشنهادهای فنی و مالی به‌صورت همزمان بررسی می‌شود. به عبارتی این نوع مناقصه به ارزیابی جداگانه فنی بازرگانی پیشنهادها نیازی ندارد و بلافاصله پس از بازگشایی پاکت قیمت‌ها، برنده مشخص می‌شود. از آنجایی که فرآیند برگزاری این نوع مناقصه نسبتاً سریع‌تر است برای پروژه‌های ساده و کم‌ریسک کاربرد دارد.

“مناقصه دو مرحله ای”

مناقصه دو مرحله‌ای شامل بررسی جداگانه پیشنهادهای فنی و مالی است. در واقع به تشخیص مناقصه‌گزار در این مناقصه ابتدا صلاحیت فنی شرکت‌کنندگان ارزیابی می‌شود و تنها پیشنهادهای فنی پذیرفته‌شده وارد مرحله بررسی مالی می‌شوند. این نوع مناقصه در پروژه‌های تخصصی و فناوری‌محور کاربرد دارد. زیرا دقت انتخاب پیمانکار را افزایش می‌دهد و کیفیت انجام پروژه بر بر قیمت کمتر اهمیت بیشتری دارد.

“مناقصه تک‌پاکتی”

در مناقصه تک‌پاکتی، کلیه اسناد و پیشنهادهای فنی و مالی در یک پاکت ارائه می‌شود. این روش بیشتر در مناقصات ساده و کم‌حجم استفاده می‌شود و فرآیند ارزیابی آن سریع‌تر است، ولی دقت تفکیک فنی و مالی در آن کمتر است. با اینکه در بیشتر مواقع مناقصه تک‌پاکتی همان مناقصه تک‌مرحله‌ای محسوب می‌شود؛ اما در مناقصه تک‌مرحله‌ای، ممکن است پاکت‌های فنی و مالی جدا باشند.

“مناقصه دو پاکتی”

به نوعی از مناقصه‌ها که شامل یک پاکت فنی و یک پاکت مالی باشد، مناقصه دو پاکتی گفته می‌شود. هنگام انجام این نوع مناقصه  ابتدا پاکت فنی بررسی شده و پس از تایید آن، پاکت مالی باز می‌شود. این نوع مناقصه باعث کاهش ریسک انتخاب پیمانکار نامناسب می‌شود.

“مناقصه سه پاکتی”

در مناقصه سه پاکتی، اسناد به سه بخش پیشنهاد فنی، پیشنهاد مالی و تضمین شرکت در مناقصه تقسیم می‌شود. این نوع مناقصه معمولاً در پروژه‌های مهم و حساس استفاده می‌شود. زیرا دارای بالاترین سطح کنترل و شفافیت در فرآیند ارزیابی مناقصه گران است.

“مناقصه حضوری”

اگر تحویل اسناد و بازگشایی پاکت‌ها به‌صورت فیزیکی و در محل مشخصی انجام شود، این مناقصه در دسته‌ی مناقصات حضوری قرار می‌گیرد. . این روش بیشتر در مناقصات سنتی کاربرد دارد و امروزه به‌تدریج جای خود را به مناقصات الکترونیکی داده است.

“مناقصه الکترونیکی”

مناقصه الکترونیکی از طریق سامانه‌های آنلاین و بدون نیاز به حضور فیزیکی برگزار می‌شود.  در حال حاضر از آن در بسیاری از مناقصات دولتی و خصوصی به‌عنوان روش اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا  این نوع مناقصه باعث افزایش سرعت و کاهش هزینه‌ها می‌شود و احتمال خطا یا فساد کاهش می‌یابد.

“مناقصه کالا”

مناقصه کالا برای خرید انواع کالا، تجهیزات، مواد اولیه و ماشین‌آلات برگزار می‌شود. در این نوع مناقصه، قیمت، کیفیت، برند و زمان تحویل از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی پیشنهادها هستند و تأمین‌کنندگان نقش اصلی را ایفا می‌کنند.

“مناقصه خدمات”

انواع مناقصه‌هایی که به‌منظور انتخاب ارائه‌دهنده خدماتی مانند نظافت، نگهداری، فناوری اطلاعات، مشاوره یا پشتیبانی برگزار می‌شود، در دسته‌ی مناقصه خدمات قرار می‌گیرند. در این نوع مناقصه، توان فنی، تجربه و کیفیت خدمات ارائه‌شده اهمیت بیشتری نسبت به قیمت دارد.

“مناقصه پیمانکاری”

زمانی که یک سازمان برای اجرای یک پروژه، تامین کالا یا ارائه‌ی خدمات نیاز به پیمانکار داشته باشد، به سراغ برگزاری انواع مناقصه پیمانکاری می‌رود. این نوع مناقصه‌ معمولا برای اجرای پروژه‌های عمرانی، صنعتی و زیربنایی برگزار می‌شود. در این نوع مناقصه، سابقه پیمانکار، توان اجرایی، تجهیزات و قیمت پیشنهادی از عوامل کلیدی انتخاب برنده هستند.

“مناقصه دولتی”

مناقصه دولتی به انواعی از مناقصه‌ها گفته می‌شود که توسط سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی برگزار می‌شوند. این مناقصات تابع قوانین و مقررات خاصی هستند و رقابت سالم و رعایت تشریفات قانونی از ویژگی‌های اصلی آن‌ها است. 

“مناقصه خصوصی”

مناقصه‌های خصوصی توسط شرکت‌ها و سازمان‌های غیر دولتی برگزار می‌شوند و انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به مناقصات دولتی دارد. شرایط شرکت در این نوع مناقصه معمولاً توسط کارفرما تعیین می‌شود و فرآیند تصمیم‌گیری سریع‌تر انجام می‌گیرد.

“مناقصه کمترین قیمت”

مناقصه پایین‌ترین قیمت همان مناقصه بهایابی است. در این نوع مناقصه برنده شرکتی است که پایین‌ترین قیمت پیشنهادی را ارائه دهد، مشروط بر اینکه شرایط فنی و قانونی قابل قبولی داشته باشد. این روش بیشتر در پروژه‌های ساده و استاندارد استفاده می‌شود.

“مناقصه ارزیابی کیفی–قیمتی”

در این نوع مناقصه علاوه بر کیفیت فنی، قیمت پیشنهادی نیز مهم است. در واقع  در اسناد “مناقصه کیفیت و قیمت”، معیارهای فنی بازرگانی و معیارهای مالی دارای ضریب مشخصی هستند. شرکت‌کننده‌ای که بتواند بر اساس این ضرایب اسناد نمره‌ی بالاتری دریافت کند، برنده‌ی مناقصه است. این نوع مناقصه برای پروژه‌هایی که کیفیت اهمیت بالایی دارد، بسیار مناسب است.

“مناقصه ترک تشریفات”

زمانی که به برگزاری مناقصه نیاز باشد، اما شرایط برگزاری مهیا نباشد از مناقصه ترک تشریفات استفاده می‌شود. از آنجایی‌که این نوع مناقصه در شرایط خاص و اضطراری برگزار می‌شود و در آن برخی مراحل و تشریفات قانونی مناقصه حذف می‌گردد. این نوع مناقصه معمولاً با مجوز مراجع ذی‌صلاح انجام می‌شود و هدف آن تسریع در اجرای پروژه است.

“مناقصه اختیاری”

مناقصه اختیاری زمانی استفاده می‌شود که کارفرما یا برگزارکننده مناقصه، الزام قانونی به برگزاری مناقصه نداشته باشد و بتواند آزادانه بین برگزاری مناقصه یا عقد قرارداد مستقیم یکی را انتخاب کند. در این نوع مناقصه، کارفرما ممکن است تنها با دعوت از چند شرکت معتبر، فرآیند رقابت را شکل دهد. در این فرآیند چون تعداد شرکت‌کنندگان محدود است و قوانین سخت‌گیرانه‌ای وجود ندارد، زمان و هزینه لازم برای برگزاری مناقصه کاهش می‌یابد.

جدول لیست انواع مناقصه + کاربرد

همانطور که می‌دانید، مناقصه فرایندی رقابتی برای برای خرید کالا یا اجرای پروژه‌ با کمترین قیمت است. اما ارائه قیمت پایین تضمینی برای برنده شدن در انواع مناقصه‌ها نیست؛ زیرا همانطور که تعریف هر نوع مناقصه با دیگری متفاوت است، کاربرد انواع مناقصات نیز با هم تفاوت دارد. برای درک بهتر انواع مناقصه می‌توانید، در جدول زیر لیست انواع مناقصه و کاربرد هریک را بررسی کنید.